دهه 80 اقتدار ادبيات داستاني

راسخون : رويداد بزرگي چون انقلاب اسلامي، باعث تحول ودگرگوني ژرفي در بسياري ازعرصه ها وزمينه ها شد که مي توان گفت اين تحول درعرصه ادب وهنر به صورتي محسوس خود را نشان داده است در اين بين و در کنار سينما، تأتر، شعر ، موسيقي و ادبيات به خصوص ،ادبيات داستاني ،نيز مستثني نبود وروند متفاوتي را در ادبيات داستاني پس از انقلاب مي توان ديد. براي موشکافي بيشتر و تحولات پس از انقلاب در ادبيات داستاني ،با رضا نجفي يکي از نويسندگان، مترجمان و منتقدان فعال درعرصه ادبيات داستاني به گفتگو نشستيم.

 

به نظرشما مي توان ادعا کرد، انقلاب اسلامي توانسته ادبيات به خصوص ادبيات داستاني را متحول کند؟
بله انقلاب روي ادبيات تأثير گذاشت، ادبيات ازهر پديده اي تأثير مي گيرد. زماني که رويداد و اتفاقي شکل مي گيرد يک مکتب ادبي هم آغاز مي شود.  بعدازانقلاب ژانري  مثل ادبيات متعهد فعال شد، البته ادبيات اعتراضي، سياسي وجود داشت اما پس از انقلاب تشديد شد و فوايدي به همراه داشت. فضا ،فضاي خاصي بود وما با وجود اين فضا بيشتر ازاندازه در ژانر ادبيات متعهد پيشرفت کرديم و ادبيات فرم گرا ودرون گرا تا مدتها مسکوت باقي ماند  درکنار انقلاب، جنگ هم اتفاق افتاد، ما شاهد ژانر ادبيات جنگ هم بوديم، اما  شايد اگر جنگ اتفاق نمي افتاد و ژانر متعهد شکل گرفته پس ازانقلاب روند طبيعي خودرا ادامه مي داد،تاکنون شاهد آثار برجسته اي در ادربيات داستاني بوديم.

 

انقلاب چه تأثيري برنويسندگان ادبيات به غير از ادبيات جنگ داشته؟
پس از انقلاب غير از ادبيات جنگ، ادبيات سياسي، مذهبي ومتعهد نیز شروع به کار کرد. 99درصد نويسنده ها، تازه کاربودند وبه پاي نسل دوم يا نسل قبل از انقلاب نمي رسيدند، اين نويسنده ها، دغدغه محتوايي داشتند وبه فرم توجهي نمي کردند و نتوانستند به لحاظ فرم از نويسندگان نسل قبل پيشي بگيرند، البته در اين چند سال اخير فاصله ی بين اين دو نسل درحال برداشته شدن است و نويسندگان بعد از انقلاب روزبه روز توجه بيشتري به فرم پیدا می کنند.
آيا اين درست است که بعضي معتقدند نويسندگان قبل از انقلاب ،قوي تراز نويسندگان امروزند وآثار برجسته تري برجاي گذاشته اند واوج ادبيات داستاني درقبل از انقلاب رخ داده است؟
البته دوران اوج وفرود درادبيات بسيار رخ داده است و هيچ قانوني در ادبيات وجود ندارد، ممکن است دوره اي درخشش ودوره اي افول ببينيم، مي شود گفت دهه 40دهه اوج ادبیات داستاني ايران است، اما در دهه های 50،60،70 اتفاقي نمي افتد، درحوزه شعر هم همينطور است، اما در دهه 80 يک جهش داشتيم، نويسندگان اين دهه رشد خوبي داشتند. به خصوص در نویسنده گان زن رشد خوبي وجود داشته است، نويسندگان مرد در دهه 80 ،پنج برابر و نويسندگان زن 10 برابرشدند و توانستند درجشنواره هاي مختلف ادبي هم جايزه هاي خوبي دريافت کنند، دهه 80 دهه خوبي بوده ومي توان گفت ادبیات ما درحال جوان شدن است و نسل جديد به سمت خوبي درحال حرکت است.

 

به نظرتان باید چه اتفاقي بيفتد که دهه80 پايدار بماند و ادامه پيدا کند و ادبيات داستاني قوي درآن خلق شود؟
- اگر بخواهيم داراي ادبيات داستاني قوي شويم، بايد خيلي اتفاق ها بيفتد، ما موسيقي قوي و نشريه تخصصي ادبي قوي نداريم، سينما و تأترما دچار مشکل است، اينها همه تکه هايي ازيک پازل هستند که بايد تغيير وتحول پیدا کنند،  کلا درحوزه هاي فرهنگي دچار مشکل هستيم، اگر بخواهيم ادبيات داستاني رشد وتحول پيدا کند، بايد در بقيه زمينه ها هم رشد کنيم و سياست گذاري ها متحول شود، بايد سياست گزاري هاي مجدد ودقيق تري انجام شود و نهادهاي دولتي فقط نقش حمايتي داشته باشند، به طور مثال بحث مميزي در ادبيات تابع يک قانون مشخص نيست و به صورت سليقه اي با آن برخورد مي شود و اشتباهات فراواني هم در اين زمينه صورت مي گيرد. مميزي بايد داراي قوانين مدون ومشخصي باشد، تا کسي سليقه اي با آن برخورد نکند. ساير کارکردهاي نهادهاي دولتي بايد تغيير کند به طور مثال اگر قراراست ارشاد براي تجهيز کتابخانه ها از هر کتابي که منتشر مي شود يک جلد خریداری کند، ديگر نبايد شاهد کتاب فروش نرفته باشيم، ولي مي بينيم از کتاب 3000جلدی بیش از200جلد در طول يک سال به فروش نرسیده است و به نظر مي رسد، خريد کتاب از همه و به شکل عادلانه صورت نمي گيرد و ناشرها از اين قضيه گله مند هستند. اگر خريد کتاب به صورت عادلانه صورت بگيرد، به نفع صنعت چاپ ، نويسنده وناشراست. درکل نهادهاي دولتي بايد به جاي سياست هاي سلبي و دخالتي سياست حمايتي انجام دهند تا رشد بيشتري را شاهد باشيم.

 

شما معتقديد سياست هاي غير حمايتي نهادهاي دولتي ، درعدم رشد ادبيات داستاني نقشی داشته است؟
قطعا ًهمين طور است. دوسال اول انقلاب در بحث کتاب ومطبوعات  رونق فوق العاده ایی داشتيم که هيچ وقت تکرار نشد. بيشترين آمارچاپ کتاب اوايل سال 59بود.. تند روي وايجاد فضاي غير طبيعي باعث شد ادبيات داستاني افت پيدا کند.البته درسال هاي اخيرهرچه به جلو می رویم،اين سياست ها به سمت شرايط مطلوب در حال تغيير است.

 

آينده ادبيات داستاني را چطور مي بينيد؟ آيا معتقد به جهش در ادبيات داستاني هستيد؟
بله. همانطور که گفتم، دهه 80 آغاز يک مسير است. نويسندگان خوبي دراين دهه درحال شکل گرفتن هستند. نويسندگان متعهد والبته فرم گرا به رشد ادبيات داستاني کمک خواهند کرد، معتقدم اتفاقات خوبي در اين زمينه خواهد افتاد و ادبيات داستاني رشد خوبي خواهد داشت.